حجت الاسلام و المسلمین احمد حسین فلاحی نائب رئیس فراکسیون هوش مصنوعی و حکمرانی داده مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار حوزه با تشریح فعالیت ها و برنامه های فراکسیون هوش مصنوعی به ذکر نکاتی در خصوص کاربست هوش مصنوعی در رفع چالش های آموزش و پرورش پرداخته و به ضرورت توسعه مطالعات بین رشته ای در حوزه هوش مصنوعی تاکید کرد که در ادامه مشروح آن را می خوانید:
لطفا توضیحاتی در خصوص فراکسیون برای مخاطبین ارائه فرمایید.
همانطور که می‌دانید مجلس شورای اسلامی راس اصلی قانون‌گذاری و نظارت بر مسائل کلان کشور می‌باشد. این نهاد با ظرفیت قانونی و مردمی خود همواره در تلاش برای بهبود شرایط حاکمیت و پیگیری ارتقاء کشور در زمینه‌های مختلف است. فراکسیون‌ها در مجلس شورای اسلامی به نوعی در حکم بازوهای یاری دهنده فعالیت می‌نمایند و فضا را برای طرح و پیگیری مسائل در سطح کلان فراهم می آورند.
از سویی دیگر طی سال‌های گذشته ما شاهد رشد روز افزون فناوری‌های نوین با جایگاه محوری هوش مصنوعی هستیم. مستحضر هستید که توانمندی‌های هوش مصنوعی تمامی ابعاد زندگی بشر را در برمی‌گیرد و در نوع خود پدیده‌ای قابل توجه است. به طرزی در موج چهارم انقلاب صنعتی که طبق نظریات آینده‌پژوهان موجب تحولات عظیمی در تمامی ابعاد زندگی بشر می‌گردد هوش مصنوعی نقشی اساسی داشته و با اختلافی معنادار نسبت به سایر فناوری‌های نوین، چالش‌ها و ظرفیت‌های جدیدی را ایجاد می‌کند.
ما با نگاهی به تاریخ کشورمان در مواجهه با تحولات جهانی به وضوح در می‌یابیم که هر گاه در مواجهه‌ی خود با رویکردی منفعلانه و مطیعانه برخورد کرده‌ایم دچار آسیب‌های جدی و گاها جبران‌ناپذیری شده‌ایم. برخی از چالش‌های فعلی و کلان کشور را نیز می‌توان از این زاویه به وضوح تحلیل کرد. مسائلی مانند فضای مجازی، جریانات رسانه‌ای و… از این قبیل هستند.
لذا تحلیل ما این است که مجلس شورای اسلامی در این برهه تاریخی نقشی اساسی و غیر قابل اجتناب در زمینه‌ی هوش مصنوعی دارد. هوش مصنوعی در تمامی ابعاد خود اعم از حیطه‌های فنی و صنعتی تا عرصه‌های علمی و راهبردی به صورت نمایی در حال گسترش است و ما بایستی در عین پذیرش این فناوری به عنوان یک ظرفیت، به صورت فعالانه به برنامه‌ریزی، قانون‌گذاری، نظارت و توسعه‌ی هدفمندِ مطابق ارزش‌های فرهنگی و بومی خودمان اقدام کنیم. فراکسیون هوش مصنوعی و حکمرانی داده ها در راستای تحقق این اهداف فعالیت می کند.
دغدغه و نگاه فعالین این فراکسیون معطوف بر چه حوزه هایی است؟
ببینید طبق آمارهای موجود و اظهارات کارشناسان امر، در جمهوری اسلامی ایران علیرغم وجود استعدادهای بسیار و ظرفیت‌های قابل توجه و همچنین با وجود تلاش های انجام شده، چالش هایی در توسعه هدفمند هوش مصنوعی وجود دارد که در این خصوص می‌توان به چالش هایی همچون عدم تدوین برنامه کلان، جامع و راهبردی در زمینه توسعه هوش مصنوعی، عدم گفتمان‌سازی و جریان سازی مناسب در خصوص اهمیت هوش مصنوعی و روشن نبودن قوانین و مقررات مرتبط با عرصه های هوش مصنوعی اشاره نمود.
این در حالیست که استفاده از هوش مصنوعی یک فرصت منحصر به فرد برای مسئولان است تا بتوانند به ابرچالش‌های مهمی چون بحران آب، بیکاری، نظام بانکی، خروج مستمر سرمایه انسانی، فساد اداری، بحران اعتماد، بحران در نهادهای مالی و اقتصادی بخش عمومی و غیره فایق آید همچنین در صورت عدم توجه به هوش مصنوعی به نظر می رسد که ایران از بعد نظامی و امنیت ملی نیز به شدت تضعیف خواهد شد.
لذا روح حاکم بر فعالیت های این فراکسیون این است که زمینه‌های نقش آفرینی هوش مصنوعی در رفع چالش های مختلف را تامین کند و به فرصت‌ها و تهدیدهای کلان این فناوری توجهی راهبردی داشته باشد.
یکی از دغدغه‌های جدی و فعلی ما بحث چالش‌های نظام آموزش و پرورش کشور و اهداف سند تحول بنیادین آموزش و پروش است. ما معتقدیم علم و دانش از سرمایه‌های کلان هر کشور است. تعلیم و تربیت در اندیشه‌های دینی ما محوری‌ترین جایگاه را دارا می‌باشد و یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های تعالی همه جانبه کشور می‌باشد. لذا فرد به فرد دانش‌آموزان، مربیان، معلمان و مسئولین رده‌های مختلف امر آموزش و پرورش سرمایه‌های اصلی ما هستند. تصور ما این است که مدیریت هوش مصنوعی در این مقوله ثمرات کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت بسیاری را برای کشور به ارمغان خواهد آورد و در این زمینه ان‌شالله اقدامات مهمی را پیگیری خواهیم نمود.
با تاکیدی که شما به صورت مصداقی بر رابطه ی هوش مصنوعی و رفع مشکلات آموزش و پرورش و اینکه گفتید یکی از فعالیت های پیش روی فراکسیون را در این زمینه تعریف کرده اید اگر ممکن است ظرفیت مذکور را مبسوط تر توضیح دهید.
ببینید به عنوان مقدمه عرض کنم که ما در رشد اجتماعی خود از مراحل مختلفی گذشته‌ایم که البته با توجه به نظریات و دیدگاه‌های مختلف بنده در این مصاحبه به این بحث ورودی نمی‌کنم. اما در مجموع سیستم تعلیم و تربیت همواره در حال تکون و تغییر بوده است. این سیستم در هر برهه‌ای با چالش‌های جدیدی مواجه می‌گردد.
نگاهی به فعالیت سایر کشورها در زمینه آموزش و پرورش نشان می‌دهد کشورهای توسعه یافته و خصوصا کشورهای رقیب ما و قدرت‌های جهانی برنامه‌هایی عظیم و سرمایه‌هایی کلان در زمینه آموزش و پرورش خود دارند. با ظهور و بروز فناوری‌های نوین استفاده از این فناوری‌ها در امر مدیریت کلان و مدیریت آموزش و پرورش نیز گسترش یافته است. ما البته نگاهی فن‌هراسانه و نگاهی سلبی به مقوله فناوری نداریم و در عین حال معتقدیم باید با موشکافی و دوراندیشی از ظرفیت‌های فناوری بهره برد و به تهدیدهای آن نیز توجه داشت.
مستحضر هستید در کشور ما نظام آموزش و پرورش با چالش‌هایی مواجه است و در عین حال مسئولین و فعالین این عرصه تلاش دارند مطابق سند تحول بنیادین به رفع این چالش ها بپردازند. در این سند تصریح گردیده است که مجریان در پی این هستند که اهداف و برنامه‌های خود را به صورتی منسجم و نظاممند، همگانی، عادلانه و الزامی در ساختاری کارآمد و اثربخش فراهم سازند.
این در حالیست که آینده‌پژوهان و اندیشمندان معتقدند هوش مصنوعی از طرفی موجب تحول در نهاد علم، آموزش و پژوهش و مدیریت داده می‌گردد و از طرفی در زمینه‌های متنوعی -فارغ از اینکه ماده‌ی فعالیت چیست- به افزایش بهره‌وری، افزایش انسجام فعالیت‌ها، توزیع عادلانه و ثمربخش کمک می‌رساند با این حساب ما چرا ما در امر آموزش و پرورش از آن بهره لازم را نبریم؟ اینجا اشاره کنم که ما معتقدیم ضروری‌ست مطالعات بین رشته ای هوش مصنوعی توسعه یابد و لازم می‌دانیم با استفاده از ظرفیت نخبگان عرصه فنی و راهبردی هوش مصنوعی در راستای تمامی اهداف کلان سند تحول بنیادین گام‌های اساسی برداشته شود.
فارغ از این مسائل، اساسا استفاده و توسعه فناوری‌های نوین یکی از راهکارهای عملیاتی ذکر شده در سند تحول بنیادین می‌باشد که سهم نهادهایی همچون مجلس قانون‌گذاری، زمینه‌چینی و تدبیر بسترهایی مناسب برای نیل به این اهداف می‌باشد.
مورادی که عرض کردم در عرصه‌ی کلان مدیریت نظام آموزشی کشور می‌باشد که ثمرات آن را در تمامی بخش‌ها خواهیم دید. در بیان و اظهار نظر دلسوزان حوزه‌ی آموزش همواره مسائلی مبتلا به همچون نظارت کیفی به رتبه مدارس معلمان و دانش آموزان، مشکلات مربوط به کمبود معلم و نیروی آموزشی، پایین بودن راندمان آموزش و بالا بودن هزینه ها، کاهش اشتیاق نسل جدید به سیستم آموزشی مدرسه، ضعیف بودن ارتباط آموزش و پرورش با نظام آموزش عالی، سختی کار معلمان و اعتراضات ایشان، و ضعف مدیریت در فضای چند فرهنگی کشور اشاره می‌شود. ما به حول قوه الهی در تمامی این مقولات احساس مسئولیت نموده و با مختصاتی که در شئون جایگاه مجلس شورای اسلامی است به پیگیری و رفع این مسائل خواهیم پرداخت.
باتوجه به برگزاری تا کنون دو جلسه تخصصی فراکسیون با حضور ذی نفعان، نخبگان و نهادهای مرتبط با حوزه هوش مصنوعی در کشور، اگر ممکن است بفرمایید فراکسیون در چه قالب هایی به فعالیت می پردازد.
فراکسیون هوش مصنوعی و حکمرانی داده قصد دارد در قالب سه کمیته ی ۱- قانون‌گذاری هوش مصنوعی و حکمرانی داده ۲- کمیته رصد و نظارت هوش مصنوعی و حکمرانی داده ۳- کمیته تسهیل‌گری و حمایت از فعالین حقیقی و حقوقی عرصه هوش مصنوعی فعالیت نماید.
عمده فعالیت های ما در کمیته قانون گذاری در محورهای بررسی طرح‌ها و لوایح ارائه شده و ارائه نظر تخصصی، تلاش برای تصویب طرح‌ها و لوایح همسو با سیاست‌های کلان این حوزه و به روزرسانی قوانین موثر بر هوش مصنوعی و حکمرانی داده می باشد.
همچنین کمیته رصد و نظارت در حوزه‌ی تحقیق و تفحص در خصوص سیاست‌ها، قوانین و فعالیت‌های کلان کشور در زمینه هوش مصنوعی و حکمرانی داده، رصد جایگاه فعلی کشور در زمینه هوش مصنوعی، احصاء چالش‌های فعلی و پیش‌بینی چالش‌های پیش‌رو و مطالبه‌گری از مسئولین اجرایی در زمینه پیگیری مصوبات مرتبط با هوش مصنوعی و حکمرانی حرکت می‌کند.
و نهایتا کمیته تسهیل گری و حمایت ما به بررسی و رفع چالش‌های فعالین حقیقی و حقوقی عرصه هوش مصنوعی، تلاش برای تنظیم‌گری زیست بوم هوش مصنوعی از طریق ابزارهای نظارتی همچون سوال، استیضاح و…، هم‌افزایی با مراکز مرتبط با هوش مصنوعی و حکمرانی داده و پیگیری مطالبات ایشان، تلاش برای تصویب طرح‌های حمایتی و تخصیص بودجه به شرکت‌های دانش بنیان و تلاش برای حمایت از نهادها و مراکز پژوهشی مرتبط با عرصه هوش مصنوعی و حکمرانی داده می پردازد.
