نخستین نشست فراکسیون هوش مصنوعی و حکمرانی داده‌ها با موضوع «حکمرانی بر هوش مصنوعی» و با حضور اعضای این فراکسیون، جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، رؤسا و نمایندگان اندیشکده‌ها، پژوهشکده‌ها و مراکز مسئول و مربوط به این حوزه، بعدازظهر دوشنبه ۲۶ تیرماه در سالن جلسات ساختمان شیخ‌فضل‌الله مجلس شورای اسلامی برگزار شد.
تصویب سند حکمرانی بر هوش مصنوعی تا پایان دوره یازدهم مجلس
رضا تقی‌پور، نماینده مردم اسلامشهر، تهران، ری و شمیرانات و رئیس فراکسیون هوش مصنوعی و حکمرانی داده‌ها در ابتدای این نشست ضمن تشکر و قدردانی از همه شرکت‌کنندگان از نهادهای مختلف در این نشست و اشاره بر لزوم قانون‌گذاری در بحث مهم و همه‌گیر هوش مصنوعی، گفت: معمولا مراکزی در دنیا وجود دارد که به صورت روتین فناوری‌ها را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و تقریبا از سال ۲۰۱۹ به بعد، هوش مصنوعی یکی از فناوری‌های برتر از این منظر مورد توجه این مراکز قرار گرفته است. به‌طور طبیعی در کشور ما هم هوش مصنوعی در مراکز علمی، اندیشکده‌ها و پژوهشکده‌ها مورد توجه است.
وی ادامه داد: آنچه که امروز سرعت پرداختن به موضوع هوش مصنوعی و مسائل پیرامون آن را بیشتر می‌کند، این است که اساساً برخلاف فناوری‌های قبلی-که معمولا کشورهای مسلط که دست بالاتر داشتند، چیزی برای حکمرانی نمی‌گفتند، این بار و در موضوع هوش مصنوعی این اتفاق یک مقدار متفاوت است و از همین ابتدا موضوع هوش مصنوعی و حکمرانی را طرح و آغاز کرده‌اند.
رئیس فراکسیون هوش مصنوعی و حکمرانی داده‌های مجلس ضمن اشاره به رقابت کشورهایی مانند چین با کشورهای مسلط بر این فناوری و احساس خطر از سمت این کشورها، بر نیاز به تمرکز بیشتر و هم‌افزایی در موضوع هوش مصنوعی و حکمرانی تاکید و اضافه کرد: این فناوری ماهیتا با فناوری‌های قبلی متفاوت است و به نوعی نقش اصلی و مادر را دارد؛ چراکه میتواند با ابزارهای ساده و نرم‌افزاری در بسیاری از کشورها سریع رشد و زیرساخت‌ها را دستکاری کند، بنابراین این‌ها مباحثی است که موضوع را مهم و لازم به پیگیری می‌کند.
تقی‌پور با اعلام اینکه فراکسیون هوش مصنوعی و حکمرانی داده‌ها با عضویت بیش از ۶۰ نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی تشکیل شده است، اظهار کرد: تا پایان دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی کمتر از یک سال باقی است و ما تلاش می‌کنیم در این مدت ضمن برگزاری این نشست‌ها بتوانیم اسنادی در موضوع حکمرانی بر هوش مصنوعی تولید و تصویب کنیم تا کشور در این حوزه حرکت سریعتری داشته باشد و قبل از وقوع حادثه چاره‌اندیشی کند تا از مسیر درست وارد و از مسیر درست خارج شویم.
نیازمند نقشه راهی در هوش مصنوعی برای کشور هستیم
مصطفی طاهری، نماینده مردم زنجان و طارم در مجلس شورای اسلامی و رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس هم در سخنانی کوتاه ضمن اشاره به دغدغه نمایندگان نسبت به هوش مصنوعی عنوان کرد: پس از اینکه قانون مدیریت داده‌ها و حکمرانی تصویب و اعلام شد، یکی از مواردی که برای ما دغدغه شده بود، همین موضوع هوش مصنوعی و مسائل پیرامون آن بود؛ بنابراین مقداری عمیق‌تر و دقیق‌تر روی این مسئله کار کردیم و به ده راهبرد در این حوزه رسیدیم که هر راهبرد محورهای مختلف مربوط به خود را دارد.
طاهری با اشاره به اینکه اولین راهبرد شناسایی و پشتیبانی ویژه از شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در حوزه هوش مصنوعی است، اضافه کرد: سرمایه‌گذاری درازمدت در پژوهش‌های متمرکز در هوش مصنوعی، توسعه همکاری انسان و هوش مصنوعی، پژوهش برای درک پیامدهای اخلاقی، عمومی و اجتماعی توسعه هوش اجتماعی، توسعه هوش مصنوعی بی‌خطر و امن و … از دیگر راهبردهای ما در موضوع هوش مصنوعی است.
نماینده مردم زنجان و طارم در مجلس شورای اسلامی ضمن تاکید بر اینکه هر کدام از این راهبردها، محورها و زیرشاخه‌های مخصوص به خود را دارد که باید در نشستی جداگانه مورد بررسی قرار گیرد، افزود: به اعتقاد بنده باید بدون فوت وقت، از یک جایی کار را شروع کنیم تا در مدت باقی‌مانده از عمر مجلس یازدهم آن را به سرانجام برسانیم و نقشه راهی برای کشور در حوزه هوش مصنوعی تهیه کنیم.
جامعه را برای برخورد واقع‌گرایانه با هوش مصنوعی آماده کنیم
حسین حسین‌زاده، نماینده مردم لارستان و خنج و گراش و اوز در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون اجتماعی مجلس هم ضمن ابزار خوشحالی از شکل‌گیری این نشست و امیدواری برای ادامه پیدا کردن آن، گفت: لازم است که فراکسیون هوش مصنوعی و حکمرانی بر داده‌ها، اطلاعات دقیق و مفید هوش مصنوعی را در مجلس ارائه دهند تا در برخورد با مباحث مختلف آن غافلگیر نشویم و بتوانیم یک سند و راهبرد ملی و عمومی را پیدا کنیم و به انجام برسانیم.
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس در ادامه گفت: از متولیان حوزه هوش مصنوعی درخواست می‌کنم تا به این پدیده توجه فوق‌العاده داشته باشند و جامعه را برای برخورد عادی و واقع‌گرایانه با حقیقت هوش مصنوعی آماده کنند. در کنار نگاه علمی و فنی به موضوع، باید نگاه اجتماعی و جامعه‌شناختی هم به این پدیده در نظر گرفته شود و ما هم در کمیسیون اجتماعی همراهی و هم‌اندیشی در این حوزه را داریم.
کشور نیازمند نگاه اعتدالی به هوش مصنوعی است
محمدرضا قاسمی، دبیر ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه و دبیر «نشست هوش مصنوعی و حکمرانی بر آن» هم ضمن قدردانی از همکاری و حضور نمایندگان نهادهای مختلف در این نشست و تشکر از نمایندگان مجلس برای تشکیل فراکسیون هوش مصنوعی و حکمرانی داده‌ها، گفت: موضوع هوش مصنوعی متفاوت از فضای مجازی است و امیدواریم این فراکسیون بتواند اهداف بلند و متعالی را در این حوزه ایجاد و دنبال کند.
دبیر نشست هوش مصنوعی و حکمرانی بر آن ضمن بیان اینکه در کشور دو نگاه به هوش مصنوعی وجود دارد، ادامه داد: نگاه اول یک نگاه تکنیکال، اقتصادی و صرفا فنی به این پدیده است. این نگاه با تنوع جزئیاتی که در آن وجود دارد، به دقت به دنبال این است که ابزارهای هوشمند را توسعه دهد و به خدمت اهداف درآورد.
قاسمی با بیان اینکه در نگاه دوم هوش مصنوعی پدیده‌ای پر از تهدید و از مقوله سایبر است، افزود: اگر نگاه سایبرنتیو به این پدیده داشته باشیم، باید بسیار متوجه تغییرات باشیم. از قِبَل این نگاه، راهبردی به عنوان غفلت از عرصه‌های صنعتی و سایبرنتیو در این عصر انتخاب می‌شود. اعتقاد ما بر این است که با همفکری و مجموعه کنشگران در موضوع هوش مصنوعی در کشور، باید یک نگاه اعتدالی نسبت به این پدیده اتخاذ شود.
وی افزود: در موضوع هوش مصنوعی ضمن اینکه نیازمند واکاوی جدی و عمیق جوهره مبانی خود در اخلاق، فلسفه، فقه و علوم انسانی این پدیده هستیم، نباید از عرصه‌های صنعتی و فنی آن غفلت کنیم و بتوانیم با یک الگوی صحیح، این پدیده را در بستر اهداف و مدیریت‌های خود قرار دهیم.
دبیر نشست ضمن تاکید بر اینکه جنس کار در موضوع هوش مصنوعی بسیار پیچیده و متفاوت از کارهای معمولی است، گفت: کار معمولی این است که کارهایی که در کشورهای دیگر انجام شده را الگو قرار داده و آن را توسعه دهیم. یا اینکه هوش مصنوعی را در فضای تهدید قرار دهیم و آن را پدیده‌ای پر از توطئه و نقش دشمن تلقی کنیم که چه بسا این نگاه باعث شود بسیاری از مزیت‌های هوش مصنوعی که میتواند به کشور کمک کند، هم غفلت کنیم.
قاسمی با تاکید بر اینکه با الهام از جملات اخیر مقام معظم رهبری در حوزه هوش مصنوعی می‌توان به یک نگاه اعتدالی در هوش مصنوعی رسید، عنوان کرد: رهبرمعظم انقلاب در آبان‌ماه ۱۴۰۰ در جمله‌ای اشاره کردند ما در هوش مصنوعی از دنیا عقبیم. همچنین فرمودند این پدیده در آینده دنیا موثر است. در سخنرانی خود در ۱۴ خردادماه سال جاری هم فرمودند: «در عصر هوش مصنوعی و کوانتم و اینترنت نمی‌توان با ابزارهای گذشته مواجهه کرد. تحول‌هایی پیش روی ما است که همان تحول‌های زمان امام(ره) است، اما ابزار تبلیغی تغییر کرده است.» اگر این دو پیام را کنار هم بگذاریم، هم جنبه کار دینی و هم جنبه نحوه حکمرانی و جنس نرم‌افزاری این پدیده یک نگاه بلند می‌طلبد.
وی ضمن اشاره به اینکه در پدیده هوش مصنوعی به قانون نیاز داریم، تاکید کرد: در هوش مصنوعی یک هزینه و فرصت پیش روی ما است؛ اگر قانون به موقع، جامع و هوشمند در این پدیده داشته باشیم، برای آیندگان خلق مزیت خواهیم کرد، اما اگر قانون نداشته باشیم، فقط ضرر است.
قاسمی در پایان گفت: پایان این هفته اولین جلسه شورای امنیت بین‌الملل در موضوع هوش مصنوعی تشکیل می‌شود و احتمال اینکه آژانسی مانند آژانس اتمی برای آن شکل بگیرد، بسیار بالا است. طبیعتا کشورهایی که در این زمینه جلو افتاده‌اند، اعضای این آژانس خواهند شد؛ بنابراین اگر بخواهیمدر این حوزه وجه امتیاز خود را حفظ کنیم، نیازمند یک نگاه جامع با قانون شایسته هستیم که باید تا پایان این دوره از مجلس شاهد قانون جامع هوش مصنوعی باشیم، در غیر این صورت کشورهای عضو آژانس برای ما تصمیم می‌گیرند.
در این نشست همچنین فرزند شهید محسن فخری‌زاده، نماینده مرکز پژوهش‌های مجلس، رئیس دانشکده کامپیوتر دانشگاه علم و صنعت، رئیس دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران و جمعی دیگر از مسئولین اندیشکده‌ها و پژوهشکده‌های فعال در حوزه هوش مصنوعی، ضمن ارائه گزارش کار مجموعه خود در این حوزه، به بیان نظرات و راهبردهای خود در زمینه حکمرانی بر هوش مصنوعی پرداختند.
در هوش مصنوعی درگیر موازی‌کاری شده‌ایم
در پایان رضا تقی‌پور، رئیس فراکسیون هوش مصنوعی و حکمرانی داده‌ها، در جمع‌بندی نشست ضمن تشکر مجدد از دستگاه‌های مرتبط و حاضران در نشست، گفت: در همین جلسه معلوم شد علیرغم بضاعت کم کشور در این حوزه، موازی‌کاری‌هایی هم داریم؛ یعنی در برخی مسائل چند دستگاه ورود و فعالیت کرده‌اند و در بعضی مسائل هیچ فعالیتی انجام نشده است.
وی با تاکید بر اینکه باید اطلاعات حوزه هوش مصنوعی جمع‌آوری و یکپارچه شود، اضافه کرد: در بهترین حالت حدود ۱۰ ماه تا پایان این دوره از مجلس باقی مانده و اگر بخواهیم یک سند خوب و علمی برای این حوزه تدوین شود، نیازمند کار فشرده هستیم. پیشنهاد بنده این است که با استفاده از چارچوب‌های استخراج شده، کارگروهایی تشکیل دهیم و به موضوعات مختلف در حوزه هوش مصنوعی بپردازیم.
تقی‌پور در پایان با تاکید بر اینکه قطعا موازی‌کاری در این مسیر کار اشتباهی است، عنوان کرد: ما هم در فراکسیون هوش مصنوعی و حکمرانی داده‌ها تمام سعی خود را می‌کنیم با همکاری مراکز ملی و مرکز پژوهش‌های مجلس، این جمع‌بندی را انجام دهیم و به یک سند و پیش‌نویس قانونی در این حوزه برسیم.
