اپراتور‌ها و آینده هوش مصنوعی در ایران

هوش مصنوعی یا به اختصار AI اکنون وارد فاز رشد انفجاری خود شده و آینده بسیاری از فناوری‌های دیگر نیز بر پایه همین فناوری شکل می‌گیرد.

به گزارش آی‌تی آنالیز، اما نکته مهم و برجسته این فناوری تحول‌گرایانه این است که تاثیرگذاری هوش مصنوعی نه تنها به دنیای فناوری محدود نمی‌شود، بلکه منجر به رشد و پیشرفت طیف وسیعی در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و… نیز در کشور‌ها می‌شود.

در حال حاضر بررسی‌های مختلفی از تاثیر هوش مصنوعی بر اقتصاد کشورها، حاکی از اثرگذاری بسزای این فناوری در رشد اقتصادی، رشد تولید ناخالص ملی و رشد بهره‌وری نیروی کار در کشورهاست.

دنبال کردن ترند‌ها و شاخص‌های آماری هوش مصنوعی، در منطقه خاورمیانه نشان می‌دهد چند کشور پروژه‌های بزرگی در زمینه «شهر‌های هوشمند» و «دولت‌های هوشمند» داشته‌اند و هوش مصنوعی را در وزارتخانه‌ها و دانشگاه‌ها نهادینه کرده‌اند. به نحوی که اکنون «پروژه نئوم» عربستان سعودی با چشم‌انداز ایجاد شهر هوشمند به مساحت ۳۳ برابر نیویورک تا سال ۲۰۲۵ در مرکز توجه قرار دارد و همزمان پروژه‌های بزرگ دیگری هم در کشور‌های منطقه در حال جریان است.

در این میان اگرچه هنوز اکثر کشور‌های منطقه غرب آسیا بهره‌گیری چشمگیری از هوش مصنوعی در صنایع خود نداشته‌اند؛ اما در نهایت نتیجه این کندی در زمینه بهره‌گیری از هوش مصنوعی، تشدید شکاف دیجیتال میان این کشور‌ها و کشور‌های توسعه یافته است که این شکاف در حوزه تولید ناخالص داخلی از ۳ درصد در سال ۲۰۲۵ به ۱۹ درصد در سال ۲۰۳۰ افزایش می‌یابد.

به عبارت دیگر شواهد نشان از آن دارد که هرگونه بروکراسی و تاخیر در حوزه‌های سرمایه‌گذاری، رگولاتوری و فراهم‌آوری زیرساخت‌ها و مقدمات گسترش هوش مصنوعی در کشور، تنها به کندی بهره‌برداری از این فناوری منجر نشده و منجر به عقب‌ماندگی‌های گسترده در حوزه‌های متعدد اقتصادی، اجتماعی و … نیز خواهد شد.

اما آنچه مسلم است، در کشوری همچون ایران، پیشرفت سریع و گسترده فناوری‌های متنوع و مرتبط با هوش مصنوعی نیازمند زیرساخت‌های هوشمند ارتباطات در کشور است که در این خصوص با توجه به معماری متفاوت شبکه‌های ارتباطی در ایران، این اپراتور‌های موبایل هستند که نقش اساسی و کلان در این حوزه را ایفا می‌کنند؛ لذا ورود و سرمایه‌گذاری اپراتور‌های تلفن همراه کشور در ایران و به‌طور مشخص همراه اول و ایرانسل که مجموعا بالغ بر ۹۰ درصد بازار ارتباطات کشور را در دست دارند، اهمیت کلیدی در آینده هوش مصنوعی و بهره‌مندی ایران از فواید این فناوری دارند.

به همین جهت در ایران گام اول هوشمندسازی و استفاده از هوش مصنوعی باید در لایه اپراتور‌های موبایل و شبکه‌های گسترده آن‌ها در کشور برداشته شود.

کاربرد‌های هوش مصنوعی در اپراتور‌های موبایل

امروز اپراتور‌های موبایل دیگر محدود به ارایه خدمات اولیه تلفن و اینترنت نیستند و اکنون صنعت مخابرات در مرکز رشد فناوری قرار دارد که توسط خدمات باند پهن موبایل و ۵G در عصر اینترنت اشیا (IoT) رهبری می‌شود؛ لذا با توجه به برآوردها، هدف‌گذاری‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها و مسیر حرکت اپراتور‌های بزرگ دنیا انتظار می‌رود این رشد به دلیل پذیرش سریع هوش مصنوعی (AI) در صنعت مخابرات ادامه یابد.

بر اساس برآورد‌ها اندازه بازار جهانی هوش مصنوعی در ارتباطات از راه دور، از ۱۱.۸۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ تا سال ۲۰۲۷ به ۱۴.۹۹ میلیارد دلار خواهد رسید.

چالش‌های پیش روی اپراتور‌های ارتباطی

امروزه ارایه‌دهندگان خدمات ارتباطی در دنیا با چالش‌های داخلی و خارجی روبه‌رو هستند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

– مدیریت ضعیف شبکه
ترافیک جهانی و نیاز به توسعه تجهیزات شبکه به‌طور چشمگیری در حال افزایش است که منجر به مدیریت شبکه پیچیده‌تر و پرهزینه‌تر می‌شود.
– عدم تجزیه و تحلیل داده‌ها
صنعت مخابرات در تلاش است تا از حجم عظیمی از داده‌های جمع‌آوری شده از پایگاه‌های مشتریان عظیم خود در طول سال‌ها استفاده کند. اما در این خصوص داده‌ها ممکن است تکه‌تکه یا در سیستم‌های مختلف، بدون ساختار و دسته‌بندی ذخیره شوند یا به سادگی ناقص و بسیار مفید نباشند.
– هزینه‌های بالا
به دنبال سرمایه‌گذاری‌های گسترده در زیرساخت‌ها و دیجیتالی شدن، تحلیلگران صنعت انتظار دارند هزینه‌های عملیاتی جهانی مخابرات میلیارد‌ها دلار افزایش یابد. این در حالی است که بسیاری از شرکت‌های مخابراتی با بحران مالی مواجه هستند و باید راه‌هایی برای بهبود وضعیت خود بیابند.
– بازار شلوغ
در همین حال مشتریان مخابراتی خواستار خدمات با کیفیت بالاتر و تجربه مشتری بهتر (CX) هستند و به ویژه در صورت برآورده نشدن نیازهای‌شان مستعد ریزش و اتلاف فرصت‌های تجاری نهفته در دنیای هوش مصنوعی هستند.

همراه اول و هوش مصنوعی

در این میان همراه اول به عنوان بزرگ‌ترین اپراتور ارتباطی ایران و خاورمیانه چه از جهت تعداد کاربر و چه از جهت گستردگی شبکه و وابستگی مشاغل، صنایع و کسب‌وکار‌ها به این اپراتور، با توجه به جایگاه ملی و پیش‌بینی شرایط و ترند جهانی، از سال‌ها قبل اقدامات زیادی را در توسعه هوش مصنوعی به کار گرفته است که نظر به تنوع این اقدامات، برخی از مهم‌ترین این تلاش‌ها عبارتند از:

– برگزاری اولین همایش روز هوش مصنوعی با حمایت همراه اول
– مشارکت در مسابقات هوش مصنوعی امیرکبیر
– طراحی پایلوت پلتفرم هوش مصنوعی به عنوان سرویس ارزیابی
– سکوی بومی هوش مصنوعی بر بستر پردازنده‌های گرافیکی
– اجرای پروژه تولید ویدیو مبتنی بر هوش مصنوعی
– برگزاری رویداد هوش مصنوعی و ایده‌های کسب و کار
– بوتکمپ پایتون و هوش مصنوعی توسط همراه اول
– حمایت از چالش‌های نوآورانه در حوزه هوش مصنوعی
– استفاده از هوش مصنوعی برای شناسایی الگوی مصرف و نیاز مشترکان جهت ارایه بسته‌ها و خدمات بهینه
– مشارکت در برگزاری مدرسه استارت‌آپی هوش مصنوعی
– استفاده از کاربرد‌های هوش مصنوعی در مرکز تماس همراه اول و انبوهی دیگر از اقدامات و برنامه‌های این اپراتور در این عرصه

وزارت ارتباطات، هوش مصنوعی و اپراتور‌ها

لذا همان‌طور که ذکر شد، اقدامات ایرانسل و بیشتر همراه اول در توسعه، ترویج و کاربری هوش مصنوعی با توجه به نقش کلیدی آن‌ها در این فناوری و در قیاس با دیگر صنایع نشان می‌دهد که به‌طور مشخص پیشران فناوری هوش مصنوعی در ایران این دو اپراتور هستند. به این ترتیب نقش وزارت ارتباطات، کمیسیون تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، سازمان رگولاتوری، شورای عالی فضای مجازی و دیگر نهاد‌های مرتبط، در تسهیل‌گری و حمایت از اقدامات، سرمایه‌گذاری‌ها و توسعه زیرساخت‌های مربوطه از سوی این اپراتور‌ها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. از این‌رو به نظر می‌رسد با توجه به اقدامات کلان و راهبردی کشور‌ها دنیا و منطقه، نهاد‌های مذکور باید در کنار تدوین نقشه راه و استراتژی‌های توسعه هوش مصنوعی در کشور، توجه ویژه‌ای به تقسیم کار، جایگاه و اقدامات این دو اپراتور داشته باشند تا ضمن توسعه و بهره‌مندی از فرصت‌ها و مواهب فناوری هوش مصنوعی، کشور دچار عقب‌ماندگی و شکاف‌های دیجیتال داخلی و خارجی نشود.