متاورس، واژهای است که این روزها زیاد نام آن را میشنویم یا دربارهاش میخوانیم و معمولاً از آن با عنوان نسل بعدی محیطهای مجازی یاد میشود. این واژه در فارسی، به «فرا جهان» یا «فراتر از جهان هستی» ترجمه شده است و در حال حاضر، شرکتهای بزرگ فناوری اطلاعات در دنیا مشغول سرمایهگذاری و انجام تحقیقات در خصوص این پروژه هستند، هر چند متاورس با حرف و حدیثهای بسیاری همراه بوده و هنوز نمیتوان در خصوص تأثیرات و بازتابهای آن بر زندگی افراد با قاطعیت صحبت کرد. گروه برنامهنویسی اکشن، مجموعهای است که در هفدهمین نمایشگاه قرآن و عترت اصفهان که در تاریخ پنجم تا ۱۰ اردیبهشتماه جاری برگزار شد، در غرفهای با نام «قرآن و متاورس» فعالیت میکرد. در روزهای برگزاری نمایشگاه، از علیرضا طالبی، مسئول این غرفه دعوت کردیم تا درباره موضوع فعالیت این گروه و ارتباط قرآن با فضای متاورس، به پرسشهای خبرگزاری ایکنا پاسخ دهد که اکنون، ماحصل این گفتوگو به سمع و نظر مخاطبان میرسد.
طالبی ابتدا در پاسخ به اینکه چه تعریفی از متاورس میتوان ارائه داد، اظهار کرد: متاورس، دنیایی مجازی است که در آیندهای بسیار نزدیک، موازی با دنیای فیزیکی به وجود میآید و مردم بخش زیادی از زندگی روزمره خود را در آن سپری میکنند. در این دنیای مجازی، برای مثال، به جای اینکه یک بازی را از صفحه نمایشگر ببینیم و از صفحه کلید برای آن استفاده کنیم، به وسیله لباس و عینک مخصوص مستقیماً وارد بازی میشویم، میتوانیم اشیای داخل آن را لمس کنیم و اقداماتی که انجام میدهیم، حالت فیزیکی دارد و بازتاب آن در این دنیای مجازی، برایمان قابل درک و مشاهده است.
پرسش بعدی در خصوص ارتباط میان قرآن و متاورس بود که وی اینگونه پاسخ داد: یکی از مواردی که قرار است در آینده به این دنیای مجازی اضافه شود، مراکز فرهنگی و مذهبی مثل مساجد و حسینیههاست و برای اینکه مخاطبان بتوانند در داخل این مراکز از قرآن استفاده کنند، نسخههای قرآن باید به NFT تبدیل شود تا در این دنیای مجازی، دارای شناسنامه و قابل استفاده باشد. NFT یک شناسنامه الکترونیک برای محصولات فیزیکی و مجازی است، مثلاً برای اینکه اثر یک هنرمند مشهور در دنیای متاورس شناسنامه داشته باشد و کپی یا جعل نشود، رشتهای منحصربهفرد برای آن تولید میشود که NFT نام دارد و ویژگیهای آن مشخصکننده اصالت و پدیدآورنده اثر است. همانطور که در دنیای فیزیکی، قرآن را به دست میگیریم و استفاده میکنیم، در دنیای متاورس نیز میتوانیم قرآن را دست گرفته، ورق بزنیم و بخوانیم. در واقع، قرآنهایی که مالکیت آنها بهصورت NFT مشخص شده است، در این فضا میتواند استفاده شود.
وی تصریح کرد: ساخت مجموعههای فرهنگی در متاورس باید از هماکنون کلید بخورد تا وقتی مخاطب این فضا افزایش پیدا میکند، مراکز اسلامی نیز جایگاه خود را در این فضا داشته باشند. در وهله اول باید نسبت به تشکیل مراکز فرهنگی اقدام کرد، زمینهای آن خریداری و اقلام مورد نیاز آمادهسازی شود تا مخاطب بتواند از برنامهها و فعالیتهای این مراکز استفاده کند.
این فعال حوزه برنامهنویسی درباره خدماتی که گروه اکشن میتواند در فضای متاورس به مراکز فرهنگی ارائه دهد، گفت: در حال حاضر، تبدیل نسخههای قرآن به NFT را آغاز کردهایم که هزینه هر نسخه حدود ۲۰۰ دلار است. بازارهای مخصوص NFT، بینالمللی، غیرمتمرکز و غیرقابل رهگیری هستند، یعنی مرکز خاصی ندارند و مالکیت آنها از طریق Blockchain مشخص شده است. تبدیل نسخههای قرآن به NFT را در بستر اتریوم انجام دادهایم و پرداختها نیز با ارزها و توکنهای همین بستر صورت گرفته است.
وی با بیان اینکه یکی از زمینههای بهرهبرداری از ارز دیجیتال میتواند همین موضوع NFT باشد، اضافه کرد: قصد ما، خرید و فروش ارز دیجیتال نیست که با کاهش یا افزایش قیمت آن متضرر شویم یا سود کنیم، بلکه فقط یک مرتبه برای خرید زمین هزینه پرداخت میکنیم و آن زمین برای استفاده در اختیار ما قرار میگیرد. البته ما در بازارهایی که مستقیماً ایران را تحریم کردهاند و رتبه بالایی نیز دارند، امکان فعالیت نداریم و در بازارهایی که در رتبههای بعدی قرار میگیرند، فعالیت میکنیم.
طالبی در پاسخ به این سؤال که هزینه انجام این فعالیتها و خدمات چگونه تأمین میشود، گفت: همانطور که بخش زیادی از هزینههای مراکز فرهنگی و مذهبی از طریق مردم تأمین میشود، در خصوص متاورس نیز این بحث مطرح است که کمک هزینههایی اختصاص داده شود تا اسلام و قرآن در این فضا مهجور واقع نشوند. مراکزی در کشور وجود دارند که میتوانند این کمک هزینهها را تأمین کنند و با رایزنیهایی که انجام شده است، کم کم وارد این عرصه خواهند شد. ما در حال جذب سرمایه برای خرید زمین هستیم و توانستهایم مقداری از این سرمایه را جذب کنیم. البته این فضا، عرصهای نوین است و جذب سرمایه برای آن کار سادهای نیست، ولی به نسبت کارهایی که آغاز کرده و انجام دادهایم، خوب بوده است.
پرسش بعدی این بود که آیا تاکنون درخواستی از سوی مراکز مربوطه برای فعالیت در فضای متاورس وجود داشته است که وی در پاسخ، اظهار کرد: در نمایشگاه، چند مرکز قرآنی برای دریافت خدمات مراجعه کردند. همچنین قرار است یک حسینیه و مرکز فرهنگی به نام امام رضا(ع) در فضای متاورس ایجاد شود که باید اقلام مختلفی نظیر قرآن، کتب ادعیه، وسایل کمک آموزشی و محصولات فرهنگی برای آن مهیا کرد. البته همه چیز به سرعت پیشرفت این تکنولوژی و محبوبیت آن در دنیا بستگی دارد. اگر ابزارهای مخصوص این فضا تجاریسازی شود و مردم عادی قدرت خرید آن را داشته باشند، سریعاً میتوانیم به نقطهای برسیم که مراکز فرهنگی و مذهبی در این فضا ایجاد شود و به بهرهبرداری برسد.
این فعال حوزه برنامهنویسی این نکته را نیز یادآور شد که فعالیتهایی مشابه کاری که گروه اکشن درباره تبدیل نسخههای قرآن به NFT انجام داده است، در بازارهای مختلف مشاهده میشود، ولی بیشتر جنبه سودآوری داشته، یعنی آیاتی از قرآن در قالبهای خاصی طراحی و به NFT تبدیل شده و در معرض فروش قرار گرفته است.
وی در خصوص دیدگاههایی که خرید و فروش زمین در متاورس را دارای اشکال شرعی میدانند، گفت: طبق احکام اسلامی، تعویض مال با لا مال حرام است، ولی در این فضا بحث لا مال مطرح نیست و همانطور که از امکانات دنیای دیجیتال بهدلیل ارزش معنوی و تکنولوژی مورد استفاده در آنها استفاده میکنیم، در دنیای متاورس نیز همینگونه است.
سؤال پایانی درباره تأثیر طرح صیانت از فضای مجازی بر فعالیت این گروه بود که طالبی پاسخ داد: طرح مزبور میتواند به این کار ضربه بزند، ولی نمیتوانیم به این دلیل متوقف شویم و اگر بخواهیم نگران مواردی از قبیل این طرح باشیم، امکان پیشرفت نداریم.
